Verdeel en heers! Het zijn woorden zo oud als de plaveien in Rome. Ondertussen zijn de kasseien vervangen door asfalt en in alle lagen van de maatschappij proberen mensen zich te verenigen om hun eigen belangen te behartigen. We kennen de traditionele vakbonden voor werknemers maar ook zelfstandigen, consumenten en minderheidsgroepen proberen zich te verenigen om zo samen sterker hun belangen te verdedigen. Dit geldt niet binnen de muren van de gevangenis. Dit is een gemeenschap van mensen die “ongewild” samen zijn en het type dat meestal nogal sterk op zichzelf aangewezen is. Wantrouwen is troef en het systeem werkt dit ook nog in de hand door de handhaving van een aantal verouderde stellingen. Eén van die stellingen is: “we moeten zorgen dat ze mekaar niet besmetten”. Het is een aartsmoeilijk biotoop om sociale normen, zoals opkomen voor elkaar en respect, ingang te doen vinden. In de praktijk echter zou het meer dan wenselijk zijn om er voor mekaar te zijn in deze verplichte periode van samenleven. We zouden er samen beter van worden.

Zijn er dan helemaal geen actoren die opkomen voor de gemeenschappelijke belangen van de gedetineerden? Ja en nee.

Er is de nationale ombudsman/vrouw waar men terecht kan met eventuele klachten aangaande de werking van de FOD Justitie. Er zijn dezelfde mogelijkheden zoals voor iedere Belg, met name de rechtbanken, waar men na politionele klacht, eventueel tot een proces met uitspraak kan komen. Verder zijn er de G.O.O’s (Gemeenschappelijke Overleg Organen) in iedere instelling, tussen directie en gedetineerden. Een adviesorgaan waarvan verwacht wordt dat gedetineerden hun gemeenschappelijke belangen naar voren kunnen brengen. Tenslotte is er de commissie van toezicht, waarbij vooral de individuele problematiek (klachten) gebundeld worden om dan in algemeenheid besproken te worden met de directies.

Dus er is wel wat maar aangaande werking, duidelijkheid,snelheid, kosten,… is er wel één en ander te zeggen over deze organen. De resultaten op korte termijn zijn dan ook weinig significant. Wat echt ontbreekt is een soort vakbond/consumentenvereniging die uit de basis zelf komt en die vooral opkomt voor het belang van de gedetineerden. Ik denk bijvoorbeeld aan een verbetering van de huidige aanpak van het zorgende gedeelte in gevangenissen. Iedereen staat volmondig achter het idee dat het beter moet maar niemand heeft de kracht om op te treden en dit ‘ wettelijk bepaald’ element af te dwingen.

De gedetineerden hebben nog een allerlaatste kanaal om zich op te richten, met name de politiek, maar zeg nu eens eerlijk, welke partij of persoon uit de politiek wil zich in deze discussie mengen?

Tenslotte blijven er maar twee mogelijkheden over:

Ten eerste, de wetenschap: eminente proffen die al veel belangrijke studies deden, kunnen de druk opvoeren en het wiel in de goede richting doen draaien. Dit is de langzame (heel langzame) weg.

Dan komen we terug tot de eigen kracht, een kracht die sluimerend in velen van ons aanwezig is maar waar niemand de durf heeft die kracht om te zetten in effectieve energie. Die stap zetten is een beetje als de bootvluchtelingen in de Middellandse Zee. Je weet wel hoe je er aan begint maar de uitkomst is onzeker. Ik blijf bij mijn stelling dat niets doen en zwijgen gelijk staat aan medeschuldig en dit op elk niveau, van de gedetineerde tot aan de minister van justitie.
Heb je een mening over dit onderwerp, welke ook, schrijf naar onze redactie – The port to hello, p.a. Marnic De Munck, GG 915, Nieuwe Wandeling 89 – 9000 Gent.