60plussers worden harder gestraft dan jongere collega’s !
Minderheden mogen in ons land niet gediscrimineerd worden. Dit geldt voor alle groepen in de maatschappij maar niet voor gevangenen én zeker niet voor de 60plussers in de gevangenis. Ze zijn met 263, het aantal gevangenen in België dat voorbij de 60 is. Vroeger waren er bijna geen. Nu al iets meer, maar 263 gevangenen op ongeveer 11500 is nog steeds maar 2%. Een te verwaarlozen percentage, maar niet als het over mensen gaat, dan verwaarloost men niemand.
Maar niets is minder waar in België. Ook in de gedragsregels wordt geen rekening gehouden met het feit dat 60plussers anders in elkaar zitten dan jongere mensen en dus ook andere noden hebben. De reactie van de meeste mensen is: “Dat hoort bij in de gevangenis zitten, leer het aanvaarden”. Dit is meestal ook de houding van zij die het voor het zeggen hebben, die er streng op toezien dat de regels opgevolgd worden en die niet bekwaam zijn om vanuit humanitaire redenen toch af en toe een beetje buiten de lijntjes te kleuren. Hoe vul je anno 2015 een ethisch verantwoord, maatschappelijk aanvaard én sociaal geslaagde strafvoering uit? Het is iets waarin België nog steeds niet slaagt. De grote vraag die men zich dikwijls stelt: waarom doen gevangenen moeilijk, ze zitten toch hun verdiende straf uit? Een mens doet pas moeilijk als hij het moeilijk heeft. In die crisis (wat gevangenschap wel degelijk is: weg van gezin, familie, vrienden, werk én een groot gebrek aan waardering en respect) heeft hij juist baat bij professionele psychologische assistentie. Er mag niet worden vergeten dat het afnemen van de vrijheid, de straf op zich is, waarin iedereen gelijk wordt behandeld. Maar voor de rest moet de staat instaan voor goede gezondheid van de gevangene, van lichaam én geest. En het is daar dat het schoentje knelt.
60plussers reageren totaal anders dan jongeren. In de gevangenis worden er voor jongeren allerlei activiteiten georganiseerd. Gezien een andere levenswijze vallen 60plussers hier steeds buiten. Je kan dan wel jong van geest zijn maar wat je ook wil, eens je de 60 voorbij bent, word je maatschappelijk als oud en vaak dikwijls ook als ‘afgeschreven’ beschouwd. Maar dit is niet alleen naar maatschappelijke norm zo, er is ook inderdaad fysiek en psychisch een enorm verschil tussen iemand van 25, 35 of zelfs 45 en iemand van 60. Ik probeer een aantal voorbeelden aan te halen die elk op zich misschien onbelangrijk lijken maar het is het geheel van al die kleinere zaken die er samen voor zorgen dat men anders is. Het is juist ook zo typisch voor ouder worden dat men meer belang hecht aan feiten die je levenskwaliteit belasten. Denk bijvoorbeeld aan het vele lawaai dat kinderen maken. Ook in de gevangenis kan je hier last van hebben en het kan sterk enerverend werken als kinderen roepen en rondlopen terwijl jij in een ernstig gesprek bent met je bezoek. In de gevangenis van Beveren is er een afgescheiden gedeelte voor ouders met kinderen maar ik mocht al verschillende keren ondervinden, terwijl er lege plaatsen waren in het kinderpaleis, dat ouders met hun kinderen in de grote zaal zaten en lawaai maakten. Ik vind dat dit niet kan uit respect voor de andere gevangenen en hun bezoek. Ouderen zijn meer gesteld op rust dan de meeste jonge mensen. Dit geldt zelfs niet enkel voor ouderen, ook hoog-sensitieve personen hebben hier veel meer last van dan minder-sensitieve mensen.
Rust is belangrijk en een basisrecht. In al zijn vormen, mentaal en fysiek. De “beat the bompaz-mentaliteit” bestaat alleen op tv en in “de boekskes”. Als je 40 jaar lang dag en nacht gewerkt hebt, verlang je regelmatig naar rust op alle gebied. De nood aan rust in je leven uit zich op verschillende manieren: het beluisteren van klassieke muziek, het bekijken van rustige documentaires op televisie, lezen, mijmeren, schaken, een diepgaand gesprek voeren,… Van dit alles is er in het gevangenisleven niet zoveel voorradig. Er is bijvoorbeeld bijna geen mogelijkheid om een discussie te organiseren, om bij elkaar op bezoek te gaan in de cel om een rustig gesprek te voeren of samen iets te doen (bv. schaken wanneer men hier zin in heeft). Momenteel bestaan er wel een aantal mogelijkheden maar deze zijn gecentraliseerd in het “opendeur-moment” van 19u tot 21u, net op het moment dat de tv-avond begint (o.a. het nieuws en andere interessante duidingsprogramma’s). Het “opendeur-moment” is ook als het ware het uitlaten van de duiven: er is veel beweging, veel geluiden, er zijn balspelen,… Dit alles samen zorgt ervoor dat er geen ideale sfeer is om op dat moment de nodige rust te vinden om bv. een ernstig gesprek te voeren. 60plussers hebben sowieso al wat meer neiging tot desoriëntatie wat betreft rumoer en geluid, zodat alles veel chaotischer overkomt en zodoende stresserend is.
Als je over rust spreekt, denk je ook aan fysieke rust. Je verlangt er al iets vaker naar om in je bed te liggen al was het maar om een stuk rustige muziek te beluisteren (doe ik bv. veel in de voormiddag) of een klein middagdutje te doen. In praktijk is het hier zo dat we op cel 56 keer gestoord worden door allerlei acties vanuit de organisatie. Hoe kan je dan tot rust komen… Gezien ik slaapstoornissen heb, vond mijn behandelende arts het medisch noodzakelijk dat ik medicatie neem om in te slapen en in diepe slaap-fase te raken. Indien ik niet voldoende goed kan slapen, werkt dit nog meer op mijn fysieke en mentale gezondheid. Welnu, gevangenen worden om het uur gecontroleerd: het licht gaat telkens aan hiervoor. Elke dag opnieuw gebeurt dit, hoe kan je in dergelijke omstandigheden tot rust komen? Dit in tegenstelling tot de richtlijnen van mijn arts. Het resultaat is alleen maar meer vermoeidheid, meer stress. Als je jong bent, heb je daar waarschijnlijk / vermoedelijk inderdaad minder last van. Voor mij is het een lijdensweg.
Daarnaast vernoem ik nog graag een aantal zaken, in willekeurige volgorde die ook mee spelen.
- Bloeddrukproblemen en dan vooral een hoge bloeddruk, is een veelvoorkomend probleem bij 60plussers. Meestal is dit een gevolg van een slechter functionerend bloedvatensysteem, maar ook stress ligt hier vaak van aan de basis. De meeste gevangenen hebben verhoogde stress. Vooreerst omdat ze gevangen zijn en dus opgesloten zitten tussen vier muren. Daarnaast wind je je op in zoveel verschillende situaties waar je in het normale leven niet mee geconfronteerd wordt. Ikzelf heb nooit echt problemen gehad met een hoge bloeddruk. Ik had meestal 120/80 en vanaf aanvang van mijn gevangenschap is deze gestegen naar 160/100 – 180/110. Dankzij medicatie is mijn bloeddruk nu weer gedaald naar een bovendruk van 140 à 160 (wat nog steeds relatief hoog is). Ik sluit niet uit dat dit bij jongeren ook het geval kan zijn, maar vast staat dat het zeker op oudere leeftijd schadelijker is voor de gezondheid met meer medische risico’s aan verbonden.
- Om verschillende redenen leef ik met een voortdurend angstgevoel. Ik heb een grote schrik om te sterven. Iets wat veel mensen met mij delen (en velen ook niet). Natuurlijk is het risico op overlijden op 65 hoger dan op je 35. Doordat ik in de gevangenis zit, heb ik een nog grotere schrik dan voordien omdat ik vooral ook schrik heb om IN de gevangenis te sterven. Dit komt ook door de mij opgelegde straf. Als je op je 25 15 jaar celstraf krijgt, lijkt dit lang, maar het is eindig. Als je buiten komt, heb je nog een toekomst en kan je nog iets met je leven doen. Als 65-jarige 15 jaar cel krijgen betekent dat je waarschijnlijk in je kist buiten komt, zeker als man (de gemiddelde levensduur van een man in België is 78 jaar). Welke levenskwaliteit is er dan nog? Wat is er in de gevangenis nog stimulerend om aan je toekomst te denken? Angst is er bij mij ook vanuit meer praktische overwegingen. Wat als er iets gebeurt: een hart- of herseninfarct bijvoorbeeld? Soms duurt het één uur vooraleer er reactie komt op het noodsignaal. Eén uur kan het verschil maken tussen leven en dood. Het zal je maar overkomen. En inderdaad, dit kan ook bij jongere gevangenen gebeuren, maar de kans is statischer gezien, veel kleiner.
- Als je gezondheid van lichaam en geest nastreeft, dan is levenskwaliteit zeer belangrijk. Zo heb je als oudere bepaalde gewoontes opgebouwd in het leven die je graag behoudt. Er zijn zoveel dingen die ik hier kan aanhalen maar ik belicht hier één specifiek iets omdat ik er in de gevangenis wat belachelijk mee gemaakt wordt. Dit totaal ten onrechte omdat het niet gaat over wat, maar wel over de rigiditeit van het systeem. Ik schrijf veel, ik doe dit al mijn hele leven en wil daar niet mee stoppen. De gevangenis verbiedt me echter om meer dan 20 brieven per week te versturen want ik mag maximum 20 postzegels in mijn bezit hebben. Alhoewel het algemeen reglement correspondentie op geen enkele manier beperkt, wordt dit in de praktijk wel gedaan. De wet bepaalt dat de directie mag beslissen over afwijkingen op het bezit van aantal postzegels. De directie kan dus na aanvraag van de gevangene met een motivatie autonoom beslissen of er meer postzegels mogen bij gehouden worden. Na vijf maanden verzoek ben ik daar tot op vandaag nog steeds niet in geslaagd. De wet is de wet, antwoorden sommige directeuren. En dan het meest hilarische. Ik ben geen dronkaard maar een paar glazen lekkere wijn smaakten me wel. Alcohol is verboden binnen de gevangenismuren. Ik heb een verzoek ingediend om twee keer per week tijdens de bezoekuren één glas te mogen drinken. Ik werd een beetje weg gelachen. Men vergeet hier ook alweer dat rokers wél mogen roken binnen bepaalde richtlijnen. Ook diverse drugs raken binnen de muren van de gevangenis. Andere legale “drugs” en medicatie worden getolereerd om de gevangenen “rustig te houden”. Geen probleem voor mij, maar kan iemand mij uitleggen waarom ik geen glas wijn op aanvraag en binnen welbepaalde afspraken, zou mogen/kunnen nuttigen? Wat houdt mij dan kalm? Dergelijke zaken heb ik voor ogen als ik over levenskwaliteit spreek. Ik, en andere oudere mensen met mij, kunnen zich hier enorm over opwinden omdat er geen logica in het systeem zit. De nood aan enige zelfstandigheid is hoog. En hoe talrijker de irritaties, hoe hoger de frustraties.
- Leven in gemeenschap staat kennelijk synoniem voor harde muziek in de cel van de overburen en het volledig negeren van elementaire beleefdheidsregels (vriendelijk begroeten, mensen laten voorgaan aan deuren, zich excuseren bij bepaalde zaken, lawaai maken door hard te staan praten,…). Er wordt gewoon geen rekening gehouden met alle partijen die in de “gemeenschap van gevangenen” aanwezig zijn. Zowel niet door de gevangenen zelf als door het beleid.
- Waardering en respect
Directieleden houden helemaal geen rekening met je capaciteiten (noch van je studies, noch van je ervaringen) of met je leeftijd. Men is ook niet bereid om bv. een job halftime aan te bieden, terwijl voor een 60- of 65-plusser 8 uur per dag werken al relatief veel is. Het feit dat je geenszins als mens gewaardeerd wordt voor je kennis maakt dat je begint te twijfelen aan jezelf. Hoeveel mindfullness of yoga je ook probeert, deze mentaliteit is een moeilijk te nemen bocht. Een simpel voorbeeld is dat ik zeker tientallen voorstellen deed ter verbetering van de levensomstandigheden en dan bekeek ik het nog niet eens zo groot. Maar men stuurt je voor alles van het kastje naar de muur met als eindresultaat dat men je gaat bekijken als revolutionair. “Je moet maar beseffen dat in de gevangenis leven iets anders is dan op hotel.” Dat is de heersende achterliggende gedachte, dat we maar niet te verwend worden. Ach arm België.
- Familie
Mij kwam het bijzonder hard aan dat ik geen uitgangsverlof kon krijgen om mijn 89-jarige dementerende moeder te gaan bezoeken in de zorginstelling waar ze verblijft. Haar gezondheid (hoge bloeddruk, diabetes, dementie, hoge cholesterol) is “stabiel” volgens Brussel. Voor mij staat haar leeftijd in combinatie met ziektebeeld gelijk aan een dagelijks risico op overlijden. En weerom, dat kan inderdaad met iedereen gebeuren, een verkeersongeluk is sneller gebeurd dan we denken, maar toch, iemand van net geen 90 die zwaar ziek is, heeft m.i. toch een verhoogder risico. De reactie vanuit Brussel is dan: “Er zijn zoveel gevangenen die (onder toezicht) buiten willen om hun zieke oude moeder te gaan bezoeken.” Maar zoals eerder gemeld, er zijn dus slechts 263 gevangenen die ouder zijn dan 60. Zij hebben ouders tussen de ca. 80 en 95. Toch een generatie die hier geen 10 jaar meer zal rondlopen… Daarnaast zijn de meeste gevangenen zoals eerder gemeld in de 20 of 30. Hun ouders zijn dus meestal nog veel jonger en in goede gezondheid. Al die brieven waar Brussel over spreekt kunnen dus voor gans België niet meer zijn dan een 260-tal op jaarbasis (hier is nog geen rekening gehouden met het feit dat er nog eens x-aantal gevangenen reeds overleden ouders hebben, of zelfs helemaal geen contact meer hebben met hun ouders).
- Voeding
Hoe ouder je wordt, hoe gevoeliger je meestal bent aan je maag en darmen. Stress kan zorgen voor een verhoogde productie van gassen of het inhappen van lucht waardoor darm en maag uit hun ritme raken. Ook pikante kruiden komen nogal voor in gevangenissen, wat ook aanleiding geeft tot irritatie van de maag met maagzuur als gevolg.
- Beweging
Automatisch is men als gedetineerde veel beperkter in zijn bewegingen wat aanleiding geeft tot vermindering van de spiermassa. Iets wat jongeren meestal oplossen met fitness-oefeningen, voetbal of andere sporten die voorzien worden. Als oudere heb je hier niet zoveel zin meer in. Ik genoot mijn hele leven ondermeer van lange wandelingen in de natuur. Natuurlijk zijn er in de gevangenis ook de dagelijkse georganiseerde wandelingen. Ook als is er niet echt natuur, tijdens deze wandelingen word je bovendien door alleman aangeklampt over van alles en nog wat. Er is weinig mogelijkheid tot privacy of om te genieten van het wandelen op zich.
• Sinds ik in de gevangenis belandde, werd ik reeds twee maal overgeplaatst. Ik ben ondertussen dus op 3 verschillende plaatsen geweest. Telkens weer werd ik aanzien als pedofiel. De meeste oudere gevangenen zitten meestal voor zedendelicten. Deze mensen worden heel vaak meteen uitgesloten en beschompen. Zij zijn de paria’s onder de gevangenen. Ik wou niet toegeven aan het feit dat andere gevangenen met mijn delict iets te maken hadden. Maar telkens weer moest ik onder druk plooien. Als je 60+ bent, staat er op je hoofd “pedo”. Telkens weer heb ik dus moeten uitweiden over de ware toedracht van mijn gevangenschap.
- Houden van dieren versus kinderen
60plussers hebben thuis meestal huisdieren die hen nauw aan het hart liggen, zoveel als een kind bijna. Er is dus vaak een zeer hechte band tussen ouderen en bijvoorbeeld hun hond. Bij mij was dit ook zo maar het dier mocht nooit binnen in de gevangenis. Alhoewel het proper was en veel rustiger dan de meeste kinderen hier. Wie van dieren houdt, houdt ook van mensen. Maar waarom zouden ze ons graag zien, wij zijn iedereen maar tot last en er staat nergens in de regels dat ze van ons moeten houden.
Er zijn nog veel meer zaken waarin ouderen echt verschillen van de gemiddelde “jongere” gedetineerden. Er wordt gewoon geen rekening mee gehouden. Een van de belangrijkste opties voor een goed gevangenisbeleid is het principe van de normalisering. Welnu, dit houdt ondermeer in, dat men poogt zo goed als mogelijk het leven van buiten de muren binnen ook te laten beleven. Voor 60plussers staat men op dat gebied nog nergens. De hoofdtaak van het huidige beleid is nog altijd: hou de gevangene zo goed mogelijk achter slot en grendel, gescheiden van anderen binnen de muren, weg van de buitenwereld. Zodat ze zichzelf en anderen niet besmetten. Het streven naar diversificatie in de behandeling van gedetineerden staat nog ver onder 0. Zo wordt er al één en ander georganiseerd voor de doorsnee gevangene zoals opleidingen en begeleiding voor werk. Al is het nog niet ideaal, het is een begin. Maar voor 60plussers gelden dezelfde regels als voor jongeren, ook zij krijgen de opdracht om te gaan werken om kans te krijgen op vervroegde vrijlating. Zelfs 65plussers moeten gaan werken of kunnen niet genieten van vervroegde invrijheidstelling. Dan heb je je hele leven hard gewerkt terwijl andere burgers al vanaf 60 zich niet meer dienen aan te bieden op de arbeidsmarkt. Het besluit is eenvoudig: eens gevangene, altijd gevangene. Een stigma dat onuitwisbaar is. Als je alle elementen op een hoop legt, dan zal je moeten toegeven dat 60plussers enorm gediscrimineerd worden in de gevangenis en het heel moeilijk hebben. Er wordt helemaal niets gedaan voor hen. Daarnaast, kom nog maar eens buiten op je 70, 75 of 80, levend weliswaar. Daar sta je dan, zonder kennissen, zonder familie, zonder geld. Waar moet je naartoe met die gebroken toekomst? Alsof je de resterende tijd nog toekomst zou kunnen noemen..
Marnic