Alle Belgische gevangenissen zitten overvol omdat gedetineerden vandaag langer worden vastgehouden. Niet omdat er meer misdadigers zijn. Sinds 2000 steeg het aantal gedetineerden met 30%. In die periode nam de criminaliteit toe met nog geen 10%. Maar enerzijds duurt voorhechtenis steeds langer, en omdat korte straffen niet worden uitgevoerd, ontstaat de neiging om voorhechtenis te gebruiken als straf. Anderzijds wordt het strafbeleid strenger en worden zwaardere straffen uitgesproken. Ten derde wordt voorwaardelijke invrijheidstelling  strenger toegepast omdat weinig gedetineerden een reclasseringsplan (huisvesting, werk, vorming, therapie) kunnen voorleggen.

Tijdens de detentie is niet aan herstel en reclassering gewerkt door gebrek aan middelen. 85% van de gevangenen zit een gemiddelde gevangenisstraf uit van drie jaar berekende Joke Callewaert, advocate bij Progress Lawyers Network en raadsvrouw van Nordin Benallal (De Standaard van 4 juni 2013). Een recente studie stelt dat drie jaar gevangenschap al onherroepelijke schade aanricht bij een gedetineerde. Er moet wel een onderscheid worden gemaakt tussen gesloten regimes (zoals vooral in Vorst en Sint-Gillis), halfopen regimes (waar de gedetineerden overdag kunnen deelnemen aan cursussen, opleidingen en activiteiten) en open regimes. In België bestaan geen open regimes, wel in Noorwegen. In een aantal chalets op een eiland zorgen 70 à 80 gevangenen er voor zichzelf. Eén enkele opzichter komt een keer per dag langs. Het regime is veel duurder, maar de recidive ligt er rond de 20%, terwijl dat hier schommelt tussen 70 à 80%.

Emotionele ontbering

Op 2 december 2004 keurde de Kamer een wet goed waardoor gevangenen rechten kregen. Ze kunnen zich sindsdien ook beklagen als die rechten worden geschonden. Alleen kwam er in de praktijk nog niet veel van in huis. Deze lijstjes willen doen stilstaan bij de concrete realiteit van hechtenis. Achter elke materiële of fysieke ontbering gaat een emotionele ontbering schuil, en een gebrek aan een waardig menselijk bestaan.

Gevangenisstraf zou daarom moeten evolueren van een repressieve logica naar een restauratieve logica. In ons systeem observeerde Marguerite Duras ‘un détenu est coupé de son passé parce qu’il a fauté’. Een gedetineerde wordt afgesneden van zijn verleden omdat hij een fout heeft begaan. Toch is de enige manier om een leefbare wereld te construeren een menselijke straf te bedenken, ook voor mensen die ongeoorloofde daden hebben gepleegd.

Pieter, PI Beveren